مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان | آسانسور، پله‌برقی و پیاده‌روی مکانیکی
معرفی مبحث ۱۵
مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان با عنوان کامل «آسانسور، پله‌برقی و پیاده‌روی مکانیکی» به ضوابط طراحی، اجرا، نصب، نگهداری و ایمنی تجهیزات حمل‌ونقل عمودی در ساختمان‌ها می‌پردازد. این مبحث، مرجع رسمی مهندسان، طراحان و سازندگان در زمینه به‌کارگیری صحیح و ایمن انواع آسانسور و سیستم‌های مشابه در پروژه‌های ساختمانی است.
هدف از تدوین این مبحث، افزایش سطح ایمنی کاربران، بهبود عملکرد تجهیزات، و ایجاد هماهنگی میان استانداردهای داخلی و بین‌المللی است.
مهم‌ترین موضوعات و سرفصل‌های مبحث ۱۵
۱. تعاریف و اصطلاحات
در ابتدای مبحث، مفاهیم پایه‌ای مانند آسانسور کششی، هیدرولیکی، پله‌برقی، سرعت نامی، ظرفیت نامی و موارد مشابه تعریف شده‌اند تا درک مشترکی از واژگان فنی فراهم شود.
۲. الزامات عمومی طراحی آسانسور و پله‌برقی
- حداقل الزامات نصب آسانسور در ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری
- تعداد آسانسور بر اساس ارتفاع، جمعیت و کاربری ساختمان
- الزامات فضایی شامل ابعاد چاهک، موتورخانه، اتاق کنترل
۳. الزامات ایمنی نصب و اجرا
- مقررات مربوط به فاصله ایمن اجزای متحرک با بدنه
- سیستم‌های ایمنی توقف اضطراری، کنترل سرعت، ترمزها
- شرایط نصب تجهیزات محافظتی مانند پاراشوت، گاورنر، ضربه‌گیر
۴. ضوابط مربوط به پله‌برقی و پیاده‌روی مکانیکی
- شیب مجاز، سرعت مجاز و عرض پله‌برقی‌ها
- نکات ایمنی در طراحی دستگیره، سطح پله و فضای ورودی و خروجی
- موارد مربوط به نگهداری و سرویس‌های دوره‌ای
۵. آسانسورهای ویژه
- آسانسورهای باربر، بیماربر، خودروبر و آتش‌نشان
- شرایط خاص نصب آسانسورهای معلولین (مطابق با مبحث ۲۴)
- الزامات ویژه برای آسانسورهای مقاوم در برابر آتش یا زلزله
۶. تأییدیه‌ها، آزمایش‌ها و تحویل آسانسور
- آزمایش‌های موردنیاز پیش از بهره‌برداری (تست بار، عملکرد، ایمنی)
- الزامات اخذ گواهی استاندارد از مراجع ذی‌صلاح
- مستندات فنی لازم جهت تحویل پروژه به بهره‌بردار
نکات کلیدی ایمنی در مبحث ۱۵
- هر آسانسور باید مجهز به سیستم ترمز اضطراری و کنترل سقوط باشد.
- استفاده از آسانسور در زمان زلزله یا آتش‌سوزی، جز در موارد خاص (مانند آسانسور آتش‌نشان)، ممنوع است.
- رعایت فاصله‌های ایمنی در چاه آسانسور، موتورخانه و فضای اطراف الزامی است.
- نصب سیستم تهویه در چاه آسانسور و اتاق موتورخانه ضروری است.
- اجرای برق‌کشی آسانسور باید طبق مقررات مبحث ۱۳ (الکتریکی) انجام شود.
چه کسانی باید با مبحث ۱۵ آشنا باشند؟
- مهندسان طراح و ناظر تأسیسات مکانیکی
- شرکت‌های نصب و سرویس آسانسور
- مهندسان معمار برای طراحی فضای آسانسور
- مجریان پروژه‌های بلندمرتبه
- ناظران نظام مهندسی و سازمان آتش‌نشانی
منابع تکمیلی و دسترسی به نسخه کامل
برای مطالعه کامل مبحث ۱۵، می‌توانید به سایت «مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی» یا دفاتر خدمات مهندسی ساختمان مراجعه کنید. نسخه‌های چاپی و PDF این مبحث از فروشگاه‌های تخصصی نیز در دسترس است.
جمع‌بندی
مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان یکی از حیاتی‌ترین منابع فنی در حوزه حمل‌ونقل عمودی ساختمان‌ها است. رعایت این مبحث در تمامی مراحل طراحی، نصب و بهره‌برداری از آسانسور و پله‌برقی، تضمین‌کننده ایمنی جانی کاربران، دوام سیستم‌ها و مطابقت با مقررات قانونی کشور خواهد بود.
